Кандык айдыҥ 27-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ ÿредÿ ишчилериниҥ билгирин бийиктедер ле такып профессионал ÿредÿ берер институтта «Оогош болчомдордыҥ турачагында алтай тилге ӱредер эп-аргалар» деп ӱредӱ-семинар ӧтти.

Семинардыҥ ижинде 40-нӧҥ ажыра республиканыҥ аймактарыныҥ таскадаачылары, алтай тидиҥ ӱредӱчилери эрчимдӱ туруштылар.

Институттыҥ алтай тил ле литератураны ӱредер методиказыныҥ кафедразыныҥ јааны Жанна Иостыновна Амырова бойыныҥ уткуул сӧзинде мындый семинарлардыҥ керектӱзин, таскадаачыларга тузалу болорын темдектеди. Олеся Сергеевна Тозыякованыҥ, институттыҥ методизиниҥ, куучынында эмдиги ӧйдӧ алтай тилди болчомдорго ӱредерине ууламјылу иштерге, ол тоодо јаҥы чыгып турган бичиктер, ӱредӱ-методикалык материалдарга, регионал проект аайынча ӧдӧтӧн иштерге, таскадаачылардыҥ узын бийиктедер курстар планда тургузылганына ајару эдилди.

Семинарда турушкан таскадаачылар бойыныҥ ижинде тузаланып турган эп-аргалар керегинде куучындап, канайда ижин баштап, неге тайанып турганын ончо јандай једимдӱ јартады.

Алтай тилдиҥ табыштарын чын айдарын ӱредери, балдардыҥ куучын-эрмеги јарт ла чокым болзын деп кичеери, тили ээлгир болорын темиктирери сӱрекей јаан ајаруда деп бойыныҥ ижинде Арина Валерьевна Мендешева, Шыргайты јурттыҥ «Кӱничек» деп оогош болчомдордыҥ турачагыныҥ таскадаачызы темдектеди. Арина Валерьевнаныҥ ижинеҥ таскадаачыларга болушту болотон материал – ол балдарды алтай табыштарды танып, чын айдып турарына ууландырылган темиктирӱ јакылталар, ойын-таскамалдар.

Балдар алтай тилле јилбиркек кӱӱн-санаазын бийиктедерге театрал ойын-кӧргӱзӱниҥ учуры јаанын Горно-Алтайск каланыҥ 14 таҥмалу оогош болчомдордыҥ турачагыныҥ ӱзеери ӱредӱ берер педагогы Ойношева Надежда Николаевна јартап, једимдӱ ижин кӧргӱсти, методикалык ууламјыларын, эп-сӱмезиле ӱлешти.

Алтай тилди коомой билер ле тилди јаҥы ӱренип јаткан балдарды јилбиркедип, ӱренер амадулу болзын деп ишти билгир апарары сӱреен јаан учурлу. Горно-Алтайск каланыҥ 11 таҥмалу садигиниҥ таскадаачызы Алевтина Игоревна Кудачина бойыныҥ ижин каруулу бӱдӱрип, балдардыҥ ајарузын тыҥыдарга «Куулгазынду кайырчак» деп дидактический ойын чӱмдеп, болчомдорды кандый ла темала таныштырар эп-арга тапканын куучындады. Таскадаачы бу ойында тузаланар ончо эдимдерди бойыныҥ колыла ӧҥдӱ ле кӧрӱмјилӱ јазаган. «Куулгазынду кайырчак» балдарга алтай тилле «Биле», «Айылдыҥ ла јерлик тындулар», «Айылдыҥ ичи» деп ле ӧскӧ дӧ темаларла сӧстӧрди јеҥил  сананып, ӱренер арга берип јат.

Тӧрӧл тилин бала јакшы билери, куучындаары качан да болзо биленеҥ башталат, айдарда ада-энеле бек колбуда иштеери сӱрекей каруулузын Арбанакова Айсула Михайловна быжулап, бойыныҥ детсадында чыҥдый ӧдӱп јаткан ижиле толо таныштырды.

Каланыҥ балдары алтай тилин кӧп јандай коомой билип турганын темдектеп, ол ок ӧйдӧ, олор тӧрӧл тилиле јилбиркеп турганын, семинардыҥ туружаачылары Матакова Сайана Байрамовнаныҥ, Горно-Алтайск каланыҥ 9 таҥмалу оогош болчомдордыҥ турачагыныҥ таскадаачызыныҥ јаркынду  куучынынаҥ, ӧткӱрип турган ижинеҥ билдилер. Сайана Байрамовнаныҥ бойыныҥ колыла эткен тузалу дидактический материалдары балдардыҥ логикалык санаазын элбедер ле эрмек-куучын темиктирер аргалу.

Оогош болчомдорды тил ӱредерине, эрмек-куучынын темиктирерине ууламјылу иште бичиичилердиҥ чӱмдемелдерин тузаланары сӱрекей јаан ла каруулу иш деп, Оҥдой јурттыҥ «Веселый городок» деп оогош болчомдордыҥ турачагында алтай тилдиҥ ӱредӱчизи Екатерина Александровна Таюшева темдектеди. С. Сартакованыҥ ӱлгерлериле балдарды таныштырып, кандый ла эп-аргалар, ол тоодо мнемотехника, јурукла иш, пазлдарла иштеери, сӧзлик иш анаҥ да ӧскӧзин тузаланып иштеп турганын ӱредӱчи толо куучындады.

Анайда ок, таскадаачыларла бойыныҥ ченемелиле Шабалин јуртта «Алтынсай» деп оогош болчомдордыҥ турачагында иштеген таскадаачы Евгения Александровна Куйрукова-Иркитова ӱлешкен. Садикта ачылган музей толыктар, балдар ойноор јилбилӱ тематикалык зоналар, иште тузаланар керектӱ материалдар керегинде таскадаачы толо куучындады.

Улаган аймакта алтай балдарга алтай тилди оогош болчомдордыҥ турачагында канайда ӱредип турган айалганы јартап аларга, таскадаачылар бой-бойыныҥ ченемел алзын деп јаан семинар ӧткӧни керегинде Лидия Викторовна Токоекова, «Ырыс» садиктиҥ јааны солун јетирӱ этти.

Оогош болчомдорды алтай тилге ӱредериниҥ сурактарына Алтай Республиканыҥ Башкарузы, Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим министерствозы јаан ајару эдип турганы иштеерге сӱрекей јарамыкту айалга тӧзӧп турганын, једимдӱ болуш эдилип турганын таскадаачылар темдектеп быйанын айдыштылар.

Семинардыҥ туружаачыларыныҥ иштери Институттыҥ сайтында салынган.